Een piano kopen doe je meestal niet zomaar even. Laat je uitgebreid informeren bij meerdere winkels en vakhandelaren, voordat je een instrument in huis haalt. Je ontwikkelt meestal al gauw je voorkeur voor klank en/of uiterlijk van een piano. Maar het is niet alleen een kwestie van smaak, het is vooral een zaak van goede informatie. Een slechte piano is “duur brandhout”, zoals mijn pianostemmer dat zo mooi noemt. En een piano die niet meer goed te stemmen is, of die je niet mooi vindt klinken, inspireert niet. Vind je bepaalde tonen van een piano die je op het oog hebt eigenlijk niet zo mooi klinken, dan mag je ervan uitgaan, dat het je altijd zal blijven storen.
De keus is groot en er zijn verschillende mogelijkheden. Het is belangrijk dat je echt blij mee bent met je instrument, je moet er een klikje mee hebben!
Ik zet hier een aantal aandachtspunten op een rij, om je alvast een beetje wegwijs te maken in de wereld van de akoestische en digitale piano’s. Met deze informatie pretendeer ik zeker niet compleet te zijn, het kan een eerste kennismaking zijn met informatie op dit gebied.
Muzikale gehoorontwikkeling
Een eerste belangrijk aandachtspunt is dat een piano die slecht klinkt, niet goed is voor je muzikale gehoorontwikkeling. Dat geldt zowel voor de beginnende als voor de gevorderde pianist, en is voor kinderen en volwassen even belangrijk. Je zult steeds verlangen naar een mooiere en betere piano, of het nou een akoestische piano is of een digitale.
De akoestische piano in het kort
Een akoestische piano heeft een mechaniek, waarbij door het aanslaan van de toets een hamer tegen een snaar aanslaat. De snaar wordt zo in trilling gebracht, die trilling wordt door de klankkast versterkt en je hoort een toon. De toon sterft van nature uit, doordat de snaar steeds minder gaat trillen. De sterkte van de toon maak je door de toets hard of zacht aan te slaan, dit noemen we aanslaggevoeligheid. Harder of zachter spelen doe je dus met je vingers. Je leert hoe je met je vingers, maar ook met losse schouders en armen, de mooie tonen op de piano maakt, en je leert het mechaniek te voelen. Bij een piano staan de snaren rechtop, verticaal, en slaan de hamers van de voorkant tegen de snaren aan. Bij een vleugel liggen de snaren, zijn dus horizontaal, en slaan de hamers van de onderkant tegen de snaren aan.
Als je wel eens een piano of een vleugel van binnen hebt bekeken, zie je vorm van een harp. Hoe langer een snaar, hoe lager die klinkt. In een hoge piano, of in een lange vleugel, passen langere bassnaren, dan klinken de bastonen vaak ook mooier dan bij lagere/kortere modellen.
De digitale piano in het kort
Een digitale piano bootst zo goed mogelijk het speelgevoel van een akoestische piano na. Bij een digitale piano zitten onder de toetsen samples van pianotonen en het geluid komt uit ingebouwde speakers, of uit je koptelefoon. Een digitale piano is ook aanslaggevoelig, maar er wordt geen mechaniek in beweging gebracht bij het aanslaan van de toets.
Een digitale piano heeft nog veel extra mogelijkheden.
– Je kunt je pianospel op nemen, en vervolgens terug luisteren. Vaak kun je ook nog meerdere sporen opnemen.
– Er zit een pitch functie op, zodat je de toonhoogte exact kan afstemmen op een ander instrument waarmee je samen speelt.
– Met de transpose functie kan je heel eenvoudig je stuk transponeren, overzetten in een hogere of lagere toonsoort, zonder dat je in een andere toonsoort hoeft te spelen. Dat kan handig zijn als je bijvoorbeeld een zanger begeleidt die in een andere toonsoort dan geschreven wil zingen.
– De digitale piano heeft vaak midi- en computeraansluitingen.
– Vaak zitten er ook nog heel vaal andere klanken in dan die van een piano.
Voordelen en nadelen van een digitale piano
Het is natuurlijk erg handig dat je bij een digitale piano een koptelefoon op kan zetten. Het is ook heel praktisch dat hij veel minder zwaar is, zodat je hem makkelijker kan verplaatsen.
Ik heb eens horen zeggen: “Je moet een geoefend pianist zijn, om een goede klank uit een digitale piano te kunnen halen,” en daar ben ik het wel mee eens. Het is voor een beginner moeilijk op een digitale piano om bepaalde klanken te maken, als je bijvoorbeeld met links harder wilt spelen dan met rechts, of andersom. Soms zetten leerlingen thuis de volumeknop heel zacht om geen overlast te veroorzaken. Daarmee leren ze niet om zacht of hard te spelen met hun vingers. Als ze dan op een akoestische piano gaan spelen, dan schrikken ze van de harde klank, en krijgen de juiste klanken moeilijk voor elkaar.
Voor een goede muzikale ontwikkeling is voor een beginnende leerling, kind of volwassen, de digitale piano minder geschikt, maar altijd beter dan helemaal niet beginnen!
Een piano kopen
Vraag je van tevoren af op welke manier je de piano wil gaan gebruiken. Wordt er voornamelijk op geoefend, of wordt de piano bij optredens of concerten gebruikt? Wordt de piano intensief gebruikt? In wat voor ruimte komt de piano te staan?
Piano’s zijn er in veel verschillende prijsklassen. De prijs is o.a. afhankelijk van het materiaal wat ervoor gebruikt is, hoe groot de piano is en hoeveel er met de hand aan gewerkt is. Een akoestische piano heeft een complex mechaniek. De goedkoopste nieuwe piano’s zijn vanaf ongeveer tweeduizend euro te koop, en de prijzen lopen op tot meer dan dertigduizend euro. Bij vleugels kan dit oplopen tot over de honderdduizend euro.
Piano’s verschillen onderling enorm in aanslag en klank. De ene klinkt warm, de ander, wollig, helder, hard, vlak. Als je meerdere piano’s gaat beluisteren en bespelen, zal je al gauw de verschillen constateren en je voorkeuren ontwikkelen. Een piano speelt goed als de aanslag regelmatig is, dus als alle toetsen hetzelfde voelen en klinken, en als de toetsen niet te zwaar en niet te licht spelen. Koop een piano die een degelijk mechaniek heeft, waar je nog jarenlang plezier van kan hebben.
Waardevast
Een goede akoestische piano behoudt over het algemeen vrij goed zijn waarde, mits de piano goed onderhouden wordt. Een digitale piano is meer aan waardedaling onderhevig. Dat komt doordat er op de markt steeds vernieuwingen zijn, je model is na een paar jaar ‘oud’, en ook omdat elektronica door gebruik door de jaren in kwaliteit achteruit gaat. Terwijl een enigszins goede akoestische piano na een paar jaar goed is ingespeeld.
Tweedehands
Er worden veel piano’s tweedehands aangeboden, zowel in winkels als privé. In een winkel mag je verwachten dat de piano in de werkplaats helemaal is nagekeken en afgeregeld is, maar check dit wel. Vraag altijd goed na wat er wel en niet onder de garantie valt. Denk aan materialen, loonkosten, reiskosten, voorrijkosten, transportkosten. Dit geldt natuurlijk ook voor de aankoop van een nieuwe piano.
Wil je bij iemand privé een piano kopen, neem dan een vakman mee die de technische staat, de kwaliteit, en de waarde van de piano kan beoordelen, en eventueel de piano kan taxeren. Dat kost wel wat geld, maar je voorkomt dan eventuele hoge reparatiekosten achteraf, en je koopt geen kat in de zak. Zo iemand kan vaak ook aangeven of er nog reparaties aan het instrument moeten gebeuren, en wat daar de kosten van zijn. Ook voor piano’s geldt vaak: goedkoop = duurkoop!
Wat kan er dan allemaal slecht zijn aan een piano? Niet zelden zijn piano’s oud tot zeer oud, zeer slecht onderhouden of hebben op en plek gestaan met een slecht klimaat voor het instrument. De piano kan dan behoorlijke gebreken hebben die op het eerste oog, en zeker van de buitenkant, niet zichtbaar zijn. Denk hierbij aan:
– Piano’s die geen stemming houden, ondanks stempogingen
– Uitgezakte stempennen
– Gescheurde zangbodems
– Versleten mechaniek
– Gebreken aan het frame
– Slechte klank
Dit soort piano’s geven je echt geen speelplezier!
Verder is het nog goed om te weten dat er op de pianomarkt ook met zogenaamde fantasiemerknamen wordt gewerkt. De fabrikant gebruikt dan een naam die erg lijkt op een beroemde merknaam, maar er is geen pianofabriek die zo heet. Meestal is de naam van de fabriek namelijk dezelfde als die op de piano staat. Daarnaast heeft de pianomarkt ook te maken met goedkope piano’s uit Oost-Europese of Aziatische landen. Deze piano’s zijn niet gebouwd naar ons klimaat, en de ervaringen met deze instrumenten zijn vaak slecht. De materialen en constructies zijn niet goed, en reparatie en onderhoud hebben geen enkel effect. Deze twee punten gaan vaak met elkaar samen.
Een piano huren
Bij veel vakhandelaren is het mogelijk een piano te huren voor korte of lange termijn. Vaak kan je na een bepaalde periode beslissen of je het instrument daadwerkelijk wil kopen, en wordt een deel van de al betaalde huur in mindering gebracht. Dit kan een goede uitkomst bieden als je eerst wil uitproberen of een piano iets voor je is.
Bij sommige vakhandelaren kun je ook een digitale piano huren.
Ruimte
Met een piano haal je een meubelstuk in huis. Je bergt hem niet eventjes weg in, op, onder of achter de kast. Maar een piano is niet zomaar een meubelstuk, het is een instrument, en een instrument heeft een ‘ziel’ en dat heeft een akoestisch instrument doorgaans toch meer dan een digitaal instrument.
In een akoestische piano zit veel hout verwerkt, en hout reageert op het klimaat: de temperatuur, maar vooral de luchtvochtigheid. Zijn deze factoren erg aan schommelingen onderhevig in de ruimte waar de piano komt te staan, dan is dat erg ongunstig voor het instrument. Hij zal eerder ontstemmen.
Wat afmeting betreft zullen akoestische en digitale piano’s ongeveer even breed zijn, omdat ze evenveel toetsen hebben. Een akoestische piano is vooral hoger en dieper, vanwege zijn klankkast. Een akoestische piano is ook erg zwaar, omdat er een gietijzeren frame in zit die de spanning die op de snaren staat moet kunnen houden. Een digitale piano kan je om deze redenen bijvoorbeeld makkelijker op een bovenverdieping kwijt.
Onderhoud van een akoestische piano
Het belangrijkste zijn de stembeurten, verder heeft een piano niet heel veel onderhoud nodig. Twee keer per jaar de piano laten stemmen is zeker aan te raden, vanwege de temperatuur- en vochtigheidswisselingen in ons klimaat. Een stembeurt van een regelmatig gestemde piano kost op zijn minst een uur tijd.
Je kunt zelf de luchtvochtigheid van de ruimte waar de piano staat in de gaten houden, deze moet ongeveer 40 – 60% zijn. Komt de waarde erboven of eronder, dan moet je maatregelen nemen. Voor advies of hulpmiddel hiervoor kunt je terecht bij de vakman, of de vakhandel.
Na een verhuizing moet je ongeveer vier tot zes weken wachten voordat je de piano laat stemmen. Het klimaat in de nieuwe ruimte is doorgaans anders dan waar hij vandaan komt. De piano moet dan acclimatiseren, vanwege al het hout wat erin verwerkt is.
Geluidsoverlast of niet
Met een piano haal je muziek in huis. Mijn ervaring is dat pianoklanken over het algemeen niet erg als overlast worden ervaren. Veel mensen vinden het leuk als ze horen dat iemand muziek studeert, en pianomuziek is vaak heel compleet, omdat de piano een akkoord instrument is. Een melodie instrument, zoals een trompet of een fluit, is meestal meer doordringend. Maar de ene buur of huisgenoot is de andere niet, met goed overleg kom je het verst.
Op de meeste akoestische piano’s zit een studiepedaal. Als je deze intrapt komt een lap vilt tussen de hamers en de snaren en wordt het geluid enorm gedempt. Het spelen met de studiepedaal klinkt niet mooi. maar is bedoeld voor die momenten waarop je graag wilt spelen, maar het is al laat, of iemand anders wil net graag televisie kijken bijvoorbeeld.
Voor velen is het geluidsaspect een reden om een digitale piano aan te schaffen in plaats van een akoestische. Dit is een heel goede reden, je kunt immers een koptelefoon opzetten en er zit een volumeknop op.
De silent piano
Een andere optie als je geen geluidsoverlast wil veroorzaken, is een silent piano. Een silent piano is twee-in-een. In een akoestische piano is een digitale piano ingebouwd. Je kunt schakelen tussen de ene en de andere door middel van een hendel, een pedaal of een knop. Een stoplijst zorgt er dan voor dat de hamers de snaren niet meer raken. Het geluid komt via de elektronische elementen onder de toetsen, en met je koptelefoon op stoor je niemand meer. Dit systeem kan zelfs ingebouwd worden in bestaande piano’s,